door Huub Evers. woensdag 16 juni 2010 | 09:15 | Laatst bijgewerkt op: woensdag 16 juni 2010 | 09:22
Tekstgrootte
Veel publiek buiten het gebouw van het openbaar ministerie in Lima waar Van der Sloot werd voorgeleid. foto ANP
Het monster zit eindelijk achter de tralies! Twee weken geleden werd Joran van der Sloot gearresteerd in Chili en teruggebracht naar Peru.
Hij wordt er van verdacht in Lima, de hoofdstad van Peru, een meisje vermoord te hebben. De verontwaardiging bij de bevolking en de pers in Zuid-Amerika is groot. Na zijn arrestatie werd hij triomfantelijk aan de internationale media getoond. Tijdens een showtrial moest hij tot drie keer toe een rondje voor de pers lopen, geassisteerd door twee bewakers. In Peru gaat men kennelijk anders om met verdachten dan in ons land. Overigens zou hij ook hier niet op de gebruikelijke bescherming van zijn privacy (initialen, balkjes) hoeven rekenen, al was het maar omdat hij na de affaire Holloway zelf de publiciteit zocht door samen met zijn ouders bij Pauw en Witteman te gaan zitten in die gedenkwaardige uitzending waarin hij tijdens de aftiteling Peter R. de Vries een glas wijn in zijn gezicht gooide. Of omdat hij aandacht probeerde te krijgen voor zijn boek over deze affaire. Wie zelf de publiciteit zoekt, hoeft (terecht) niet te rekenen op de gebruikelijke terughoudendheid van de media.
Verontwaardiging was er in ons land na de uitzendingen van Peter R. de Vries die Joran in enkele reportages ten tonele voerde als de gewetenloze jongeman die dan misschien strafrechtelijk niet te pakken is, maar die geheid de hand heeft gehad in de verdwijning van de Amerikaanse Natalee Holloway op Aruba. De conclusie van De Vries in die uitzendingen was duidelijk: we hebben hem te pakken! Later kwam De Vries opnieuw met een reportage die met een verborgen camera was gemaakt. Nu ging het over vrouwenhandel door Joran vanuit Thailand. In beide gevallen lukte het niet de zaak in strafrechtelijk opzicht af te ronden en hem achter de tralies te krijgen.
Heel anders was en is dat in de media. Voor het grote publiek is Joran van der Sloot op basis van de uitzendingen van Peter R. de Vries de grote schuldige. Dat geldt al helemaal nu voor de buitenlandse pers. Daar wordt hij ten tonele gevoerd als de schuldige en stelselmatig aangeduid als 'monster' en 'moordenaar'.
De schandpaal staat tegenwoordig niet meer op het marktplein, maar in onze huiskamers. Dat heet 'trial by media': los van de strafrechtelijke schuld en veroordeling is er de veroordeling door de media bij wijze van volksgericht. Vanuit dit perspectief zijn er interessante overeenkomsten met de zaak Lucia de B. Uiteraard zijn er ook grote verschillen. Lucia de B. heet nu weer gewoon Lucia de Berk. Zij werd in hoger beroep vrijgesproken, terwijl Joran van der Sloot nog voor de rechter moet verschijnen. De overeenkomsten zijn de negatieve beeldvorming in de media, in het geval van Lucia de B. de binnenlandse en bij Joran vooral de buitenlandse pers, overigens gretig overgenomen door de media in ons eigen land. Lucia werd naarmate het proces vorderde en de bewijsvoering zich in haar nadeel leek op te stapelen, steeds meer afgeschilderd (ook letterlijk door de rechtbanktekenaars) als 'de heks' en 'de engel des doods' die eigenlijk al door de publieke opinie was veroordeeld vóór de rechtbank dat kon doen. Ze werd beschreven als een magere vrouw met ingevallen wangen, afhangende mondhoeken en een grote spitse neus. Joran wordt beschreven als een moordenaar met een koele, meedogenloze blik die reageert als een psychopaat. In beide gevallen leidde dat tot grote publieke verontwaardiging en tot de reactie, dat ze het absoluut gedaan moeten hebben, dat kan niet anders. Bij Joran van der Sloot zagen we dat eerst na de uitzendingen van Peter R. de Vries in eigen land en op dit moment vooral in de buitenlandse pers.
Van het klassieke beginsel van journalistieke ethiek dat media moeten berichten, niet berechten, komt niet veel meer terecht. Verdachten worden schuldig verklaard door de rechter, niet door de media. Daarom worden zij (in ons land) met initialen aangeduid en wordt op een foto een balkje geplaatst, zodat hun identiteit niet via de media in de openbaarheid komt. Het vermelden van details over de verdachte en over zijn of haar daad wordt tot het strikt noodzakelijke beperkt. Deze oude standaard is de laatste tijd aan erosie onderhevig. Op een groot aantal internetsites staan verdachten met naam en toenaam, inclusief foto- en beeldmateriaal. Wie wil smullen van details over wat er gebeurde, kan tegenwoordig overal terecht. Deze normen staan ook in de traditionele media onder druk, vooral ook omdat de scheidslijn tussen binnen- en buitenlandse pers niet meer zo duidelijk te trekken valt, zeker niet nu iedereen alles via internet ter beschikking heeft.
Deze ontwikkeling (in het digitale tijdperk zijn de klassieke standaarden op het gebied van de privacynormen bijna niet meer vol te houden) zou de journalistiek tot nadenken moeten stemmen.
En daarna tot actie!
Dr. Huub Evers is lector en media-
ethicus aan Fontys Hogeschool
Journalistiek in Tilburg.
Bron: Brabantsdagblad.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten